Noworodki dużo śpią – zazwyczaj 16-17 godzin dziennie. Ale większość dzieci w ciągu pierwszych kilku tygodni życia jednorazowo nie przesypia dłużej niż dwie do czterech godzin, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. W efekcie dziecko śpi dużo, ale rozkład jego snu jest nieregularny i bardzo męczący dla młodych rodziców. Dlaczego tak się dzieje? Poszczególne cykle snu niemowlęcia są znacznie krótsze niż u osób dorosłych, a w większości jest to faza REM, podczas której występują szybkie ruchy gałek ocznych – jest ona uważana za niezbędną do intensywnego rozwoju mózgu we wczesnym etapie życia. Dlatego gdy jesteśmy ostatecznie wyczerpani nieregularnością i nieprzewidywalnością snu u naszego potomka, możemy się pocieszyć, że jest to absolutnie konieczna faza jego rozwoju i nie potrwa ona zbyt długo (wiemy, że to słaba pociecha, gdy pada się ze zmęczenia, ale jednak…).
Większość dzieci w wieku od 6 do 8 tygodni zacznie przesypiać mniej czasu w ciągu dnia i więcej w nocy, chociaż nadal będzie się budzić na nocne karmienia. Sen w fazie REM stanie się krótszy na rzecz tzw. snu głębokiego. Pomiędzy 4 i 6 miesiącem życia większość dzieci może spać przez 8 do 12 godzin w nocy. Zdarza się, że niektóre niemowlęta śpią odczuwalnie dłużej w nocy już po pierwszych 6 tygodniach życia, ale wiele dzieci osiąga ten etap w wieku 5 lub 6 miesięcy, a niektóre nadal budzą się w nocy po ukończeniu roku. Możesz pomóc maluchowi wcześniej opanować sztukę przesypiania nocy, jeśli od samego początku będziesz rozwijać w nim dobre nawyki związane ze snem.
A oto kilka wskazówek, które pomogą zasnąć Waszemu dziecku:
Pozwól maluchowi na częste drzemki. Przez pierwsze sześć do ośmiu tygodni życia większość dzieci może być aktywne najwyżej przez okres dwóch godzin, nie dłużej. Jeśli nie położysz go spać w odpowiednim momencie, może być ono przemęczone i mieć problemy z zaśnięciem.
Pokaż dziecku różnicę między dniem a nocą. Niektóre niemowlęta są nocnymi markami (chęć do nocnej aktywności przejawiają już w życiu płodowym) i będą rozbudzone wtedy, gdy będziesz chciał/a położyć je na nocny odpoczynek. Przez pierwsze kilka dni raczej nic nie da się zrobić z tym problemem. Ale gdy Twoje dziecko ukończy 2 tygodnie życia, możesz zacząć pokazywać mu różnice między dniem a nocą.
Kiedy dziecko jest rozbudzone w ciągu dnia, wchodź z nim w interakcje i bawcie się razem intensywnie. Zadbaj też o odpowiednie doświetlenie pomieszczeń światłem dziennym i nie staraj się wyciszać zwykłych, codziennych hałasów, takich jak dzwonek telefonu, muzyka czy praca urządzeń domowych. Jeśli ma maluch ma skłonność do zasypiania przy karmieniu, obudź go.
Kiedy Twoje niemowlę przebudzi się w nocy, nie baw się z nim. Utrzymuj w pokoju wytłumione światło, wycisz hałasy, mów do dziecka jak najmniej i przyciszonym głosem. Wkrótce powinno ono zacząć odkrywać, że noc służy do spania.
Naucz się rozpoznawać, kiedy Twoje dziecko jest zmęczone. Może wtedy przecierać oczy, ciągnąć się za ucho lub być bardziej marudne niż zwykle. Jeśli zauważysz te lub jakiekolwiek inne oznaki senności, spróbuj uśpić malucha. Z czasem nauczysz się perfekcyjnie rozpoznawać zachowania Twojego dziecka i określać właściwy moment na pójście spać.
W usypianiu ważne są codzienne rytuały – może to być kąpiel, masaż oliwką, czytanie książeczki i, oczywiście, buziak na dobranoc. Taka wieczorna rutyna będzie dla dziecka jasnym sygnałem, że pora spać, zapewni mu też poczucie bezpieczeństwa.
Ułóż dziecko w łóżeczku, gdy jest śpiące, ale jeszcze nie śpi. Czy należy być przy dziecku, gdy zasypia? Do niedawna panowała moda na naukę samodzielnego usypiania nawet 6-8 tygodniowych niemowląt – rodzic zostawiał dziecko i pojawiał się na chwilę, gdy zaczynało ono płakać. Obecnie jednak, zgodnie z duchem „rodzicielstwa bliskości”, sporo rodziców decyduje się towarzyszyć dziecku podczas zasypiania. Na pewno taka postawa jest korzystna dla rozwoju emocjonalnego potomka – trzeba jednak pamiętać, że jeśli zdecydujecie się np. raz uśpić malucha na własnych rękach, będzie tego od Was oczekiwał także następnej nocy i przez kolejne – również podczas nocnych przebudzeń. Dlatego wybierzcie taką formę bycia z dzieckiem, która będzie dla Was akceptowalna na dłuższą metę.
Kluczową kwestią, związaną ze snem, jest bezpieczeństwo dziecka. Niepokój młodych rodziców może budzić zespół nagłej śmierci łóżeczkowej niemowląt (SIDS) lub przypadki zgonów z powodu uduszenia. Aby zminimalizować ryzyko, trzeba dziecku stworzyć bezpieczne otoczenie w czasie snu.
Aż do pierwszych urodzin niemowlęta powinny spać na plecach, zarówno w nocy, jak i podczas drzemki w ciągu dnia. Badania potwierdzają, że dzieci, które śpią na plecach, rzadziej umierają z powodu SIDS niż dzieci, które śpią na brzuchu lub boku – przyczyny SIDS nie są jednoznacznie określone, ale zachodzi podejrzenie, że gdy dziecko śpi na brzuszku, podczas podnoszenia główki może dojść do uciśnięcia tętnicy i odcięcia dopływu krwi do mózgu.. Problem z ułożeniem na boku polega na tym, że z takiej pozycji maluch łatwiej przetacza się na brzuch. Niektórzy rodzice martwią się, że niemowlę może zadławić się, leżąc na plecach, ale anatomia dróg oddechowych dziecka i odruch wymiotny chronią je przed tym niebezpieczeństwem. Nawet dzieci z refluksem żołądkowo-przełykowym powinny spać na plecach. Oczywiście, nie znaczy to, że dziecka nie można położyć w innej pozycji – nawet trzeba to robić, ale za każdym razem, gdy decydujemy się ułożyć naszą pociechę na boku czy na brzuszku, pamiętajmy, żeby nie zostawiać jej bez opieki.
Starsze dzieci potrafią już turlać się z boku na bok. Do spania zawsze umieszczamy je w pozycji na plecach, ale jeśli dziecko sprawnie przetacza się z boku na bok, nie musimy go obracać z powrotem na plecy za każdym razem, gdy zmieni pozycję. Pamiętaj jednak, aby wokół malucha nie było koców, poduszek, wypchanych zabawek ani podkładek – chodzi o to, żeby dziecko nie wtuliło nosa i ust w żaden z tych przedmiotów, mogących potencjalnie spowodować zablokowanie przepływu powietrza.
Jeśli Twoje dziecko zaśnie w foteliku samochodowym, wózku lub nosidełku, powinno być jak najszybciej przeniesione do łóżka i ułożone na plecach. Nigdy nie kładź dziecka do snu na kanapie, sofie lub fotelu. To niezwykle niebezpieczne miejsce do spania – dziecko może łatwo spaść z tego typu mebli, niedostosowanych do jego potrzeb, grozi mu także niebezpieczeństwo, związane z wtuleniem buzi w poduchy kanapy czy zagłębienia fotela, czego konsekwencje łatwo przewidzieć.
Produkty przeznaczone dla malucha – łóżeczko, materac, pościel – powinny spełniać normy bezpieczeństwa. Ważne jest, aby powierzchnia, na której leży maluch, była dość sztywna i stabilna – dlatego, o ile dziecko może mieć używane łóżeczko, doradzamy zakup nowego materaca, który będzie pozbawiony wgnieceń i będzie spełniał wszystkie wymogi bezpieczeństwa. Mimo że niektóre artykuły dla dzieci reklamowane są jako zapobiegające SIDS, należy taką deklarację traktować raczej jako zabieg marketingowy – zwykle wystarczy zwykły atest, potwierdzający bezpieczeństwo produktu. Małe dziecko nie potrzebuje poduszki, a najbezpieczniejszym okryciem dla niego jest śpiwór. Jeśli używamy kołderki czy kocyka, dosuwamy dziecko nóżkami do dolnej krawędzi łóżeczka i dopiero przykrywamy – w ten sposób maluszek nie będzie zsuwał się w dół i nie znajdzie się z głową pod okryciem. Jeśli chcemy, żeby dziecko spało wyżej, podkładamy niewielką podpórkę pod dwie nogi łóżeczka od strony zagłówka – w ten sposób jego główka znajdzie się nieco wyżej.
Do 6 miesiąca życia dziecko powinno spać w tym samym pokoju, co rodzic/e, ponieważ w ten sposób ryzyko SIDS zmniejsza się o 50%. Jego łóżeczko powinno znajdować się w sypialni, blisko Waszego łóżka – dzięki temu także karmienie, przewijanie i usypianie malucha będzie znacznie łatwiejsze.
A co odnośnie wspólnego spania z dzieckiem? Rodzinne legowiska mają zarówno swoich przeciwników, jak i zwolenników. Ci pierwsi wskazują na ryzyko SIDS, przypadkowego uduszenia dziecka oraz problemy emocjonalne w związku, jakie może powodować zawłaszczenie przez dziecko przestrzeni należącej do tej pory tylko do rodziców. Ci drudzy uważają, że wspólne spanie odciąża znacznie młodych rodziców (zwłaszcza, gdy dziecko jest karmione piersią), ponieważ nie trzeba w nocy wstawać i zabierać niemowlęcia do karmienia. Podkreślają też, że w tym układzie maluch jest spokojniejszy i lepiej śpi, a jego więź z rodzicami ulega umocnieniu. Poniekąd obie strony mają trochę racji, dlatego rodzice powinni sami zdecydować, jak blisko chcą mieć potomka w nocy. Dobrym kompromisem są specjalne łóżeczka dostawne z regulowaną wysokością i zdejmowanym bokiem, które umieszcza się obok rodzicielskiego łoża – dzięki takiemu rozwiązaniu dziecko bezpiecznie samo, ale możemy w każdej chwili zintegrować jego łóżeczko z naszym i być optymalnie blisko. Jeśli docelowo nie dzielimy łóżka z dzieckiem, natomiast bierzemy je tam tylko na karmienie lub przytulanie, pamiętajmy, że może się nam przydarzyć niespodziewane zaśnięcie (choćby ze zmęczenia), dlatego upewniamy się, że obok malucha nie ma żadnych poduszek, koców ani innych przedmiotów, które mogłyby zasłonić twarz, głowę i szyję dziecka. Zaraz po przebudzeniu przenosimy dziecko do jego własnego łóżka.
Jeśli natomiast zdecydujemy się spać z dzieckiem, pamiętamy, że istnieje szereg czynników, zwiększających ryzyko, że zrobimy maluchowi krzywdę. Należą do nich:
- Wcześniactwo lub niska waga urodzeniowa
- Bycie palaczem (nawet jeśli nie palisz w łóżku)
- Palenie przez matkę w czasie ciąży
- Zażywanie leków zwiększających senność
- Picie alkoholu
- Miękka powierzchnia do spania (na przykład sofa, rozkładany fotel itd.)
- Dużo pościeli w łóżku (poduszki, kołdry, koce itp.) – wystarczy okrycie i poduszka dla Ciebie oraz śpiworek dla maluszka
Gdy zadbamy o bezpieczeństwo, warto poświęcić uwagę komfortowi snu dziecka – decydują o nim takie elementy, jak odpowiednia (wynosząca ok. 20°C) temperatura w pokoju, wygodne, niekrępujące ruchów ubranko do snu, dobrej jakości, przewiewna pościel (najlepiej z bawełny naturalnej). Dzięki temu nasze dziecko będzie spało nie tylko bezpiecznie, ale też wygodnie.
Zachęcamy również do przeczytania naszego artykułu o czerwonych policzkach u dzieci oraz o tym, ile powinno jeść niemowlę.
