Zalety karmienia naturalnego są oczywiste dla każdego – po uporaniu się z przejściowymi trudnościami, rytm karmienia ustala się, piersi wytwarzają odpowiednią ilość mleka, dziecko zdrowo rośnie na pokarmie najlepszym z możliwych, a jednocześnie między nim a matką tworzy się wyjątkowa więź, dzięki której oboje mogą się cieszyć wyjątkowym poczuciem bliskości. Mijają kolejne miesiące, bobas rośnie, w jego dietę wkraczają inne pokarmy i… pojawia się pytanie, jak długo powinien jeszcze ssać pierś matki. Czy dziecko należy odstawić w pewnym momencie, czy też pozwolić, aby to ono zdecydowało, kiedy ma dość? Wyboru nie ułatwia fakt, że w mediach pojawiają się czasami relacje przedstawiające matki karmiące kilkuletnie dzieci – wzbudzają one sporo kontrowersji. Jedni uważają taki stan rzeczy za zgodny z naturą i wyrażają uznanie dla mam karmiących potomka przez kilka lat, inni – oburzają się i oceniają tego typu zachowanie jako patologię. Czasami decyzję o zakończeniu karmienia wymusza sytuacja życiowa – powrót do pracy, oddanie dziecka do żłobka czy pod opiekę osób trzecich, choroba. Pod wpływem tych okoliczności wiele kobiet kończy karmienie – z żalem bądź z ulgą.
Tak naprawdę decyzja o zakończeniu karmienia należy do matki i jej potomka. Oficjalne zalecenia WHO, dotyczące ogółu światowej populacji, mówią, że przez 6 miesięcy dziecko powinno być karmione tylko mlekiem matki, a potem karmienie piersią może być kontynuowane do dwóch lat i dłużej, o ile matka i dziecko tego chcą. Jak widać, nie ma jakiejś konkretnej cenzury czasowej, kiedy należy odstawić dziecko od piersi. Jednak trzymanie się tych zaleceń w naszych warunkach kulturowych może być nieco trudne – o ile półroczne niemowlę przy piersi jest jak najbardziej akceptowane, to roczniak prowokuje już pytania w rodzaju: „Kiedy zamierzasz odstawić?”, natomiast 2- czy 3-latek mógłby wzbudzać w wielu przypadkach niezdrową sensację. A niesłusznie – rozmaite badania antropologiczne wskazują, że na świecie karmienie kilkuletniego dziecka jest szeroko akceptowane w różnych, pozaeuropejskich społecznościach. Odstawienie następuje mniej więcej między 3 a nawet 7 (!) rokiem życia – z biologicznego punktu widzenia, ten czas proporcjonalnie pokrywa się z okresem opieki nad potomstwem u innych ssaków. W końcu zęby, zwane mlecznymi, nie bez powodu zaczynają nam wypadać koło 5 roku życia. Na szczęście, świadomość społeczeństwa stale rośnie i wiele mam chce wydłużyć okres karmienia poza pierwszy rok życia, mimo że spotykają się z krytyką otoczenia – pozostaje tylko pogratulować im wytrwałości i troski o prawidłowy rozwój malucha!
Decydując się na karmienie dziecka piersią, nigdy nie zakładaj z góry, przez jaki okres czasu będziesz to robiła. Nawet wkrótce zrezygnujesz i noworodek otrzyma tylko tzw. siarę, to i tak będzie to z korzyścią dla jego zdrowia. Może się również zdarzyć, że założysz karmienie do 6 miesiąca życia, a okaże się, że z uwagi na obopólne korzyści będziesz chciała to kontynuować. Otwarte podejście do tematu nie wpędzi Cię we frustrację, jeżeli coś pójdzie niezgodnie z Twoimi planami. A oto, na jakie korzyści możecie liczyć, jeśli karmienie piersią trwa:
Kilka dni – noworodek otrzymuje siarę i wczesne mleko. Są one dokładną odpowiedzią na potrzeby młodego organizmu, zawierającą przeciwciała i składniki odżywcze. Karmienie piersią daje dziecku pierwsze i najdoskonalsze wzmocnienie odporności oraz pomaga sprawnie funkcjonować układowi trawiennemu. Biorąc pod uwagę, jak niewiele potrzeba, aby dziecko skorzystało z tych wszystkich dobrodziejstw, karmienie piersią ma sens nawet przez dzień lub dwa, nawet jeśli później planujesz karmić butelką.
4-6 tygodni – wzmocnisz swoje dziecko w najbardziej krytycznym okresie niemowlęctwa. Dzieci, które nie są karmione piersią, są znacznie bardziej narażone na infekcje oraz ryzyko hospitalizacji, a także mają znacznie więcej problemów z trawieniem niż niemowlęta karmione piersią. Po 4-6 tygodniach prawdopodobnie przeszłaś już przez wszystkie problemy, związane z laktacją – popękane brodawki, nawał mleczny, brak pokarmu itd. Skoro najgorsze za Tobą, to może warto kontynuować?
3-4 miesiące – układ trawienny dziecka dojrzewa, dzięki czemu będzie ono w stanie o wiele lepiej tolerować inne składniki pokarmowe, na przykład te zawarte w mleku modyfikowanym dla niemowląt. Karmienie naturalne przez pierwsze 4 miesiące chroni przed alergiami i zapewnia doskonałą ochronę przed infekcjami ucha przez cały rok.
6 miesięcy – jeżeli karmiłaś przez ten okres wyłącznie piersią, bez podawania innego jedzenia czy napojów, zapewniłaś swojemu dziecku liczne korzyści zdrowotne przez cały pierwszy rok życia, zredukowałaś ryzyko zakażenia ucha i nowotworów dziecięcych u swojego malucha oraz zmniejszyłaś ryzyko zachorowania na raka piersi u siebie. Brawo! Wyłączne, częste karmienie piersią w ciągu pierwszych 6 miesięcy zapewnia też dosyć skuteczną antykoncepcję, o ile nie pojawiła się jeszcze miesiączka. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca, że dopiero teraz, około 6 miesiąca życia, rozpocząć wprowadzanie innych rodzajów pożywienia.
9 miesięcy – Twój pokarm to teraz nie tylko budulec dla ciała malucha, ale także źródło wielu cennych substancji, niezbędnych do rozwoju jego mózgu. Karmienie piersią przez taki okres zapewni Twojemu dziecku lepszą efektywność w okresie szkolnym. Jeżeli chciałabyś odstawić dziecko, jest to dość łatwe w tym wieku, ale może warto kontynuować?
1 rok – możesz przekalkulować, ile musiałabyś wydać na mleko modyfikowane w ciągu tego roku, o oszczędności czasu nie wspominając. Twoje roczne dziecko prawdopodobnie świetnie radzi sobie z jedzeniem większości produktów, które pojawiają się na rodzinnym stole. Korzyści, jakie maluch odniósł, będą trwać przez wiele lat – jego układ odpornościowy jest silny, istnieje też mniejsze ryzyko, że będzie musiał korzystać z terapii logopedycznej czy ortodontycznej. Ponadto dziecko ucząc się pić inne napoje w tym na przykład wodę, sięgać może po kubki, bidony czy butelki z uchwytami, które pomagają mu w rozwoju motoryki ręki.
18 miesięcy – Twój pokarm stanowi uzupełnienie codziennej diety dziecka. Karmienie zapewnia mu komfort psychiczny i ochronę przed chorobami. Maluch miał także czas, aby stworzyć z Tobą solidną więź emocjonalną – jest to dobry punkt wyjścia dla jego rozwijającej się niezależności. A jeżeli czujesz, że dziecko jest na tyle dojrzałe, możecie razem pracować nad zakończeniem karmienia. Możesz mieć pewność, że zaspokoiłaś jego fizyczne i emocjonalne potrzeby w bardzo naturalny, zdrowy sposób.
W kulturach, w których nie ma presji na wczesne odstawienie od piersi, dzieci są karmione w ten sposób przez co najmniej 2 lata – dlatego możecie też kontynuować. Światowa Organizacja Zdrowia i UNICEF zdecydowanie zachęcają do karmienia naturalnego w drugim roku życia, uważając, że mleko z piersi jest ważnym źródłem energii i białka oraz pomaga chronić się przed chorobami również starsze maluchy. Twój pokarm zaspokaja jego zapotrzebowanie na wapń, potrzebny do budowy mocnych kości, w dalszym ciągu wspomaga odporność, zmniejsza zachorowalność na różne infekcje i powoduje ich łagodniejszy przebieg. Badania wskazują, że długi czas karmienia piersią wpływa korzystnie na wysokość inteligencji. Dzieci karmione długoterminowo w sposób naturalny mają duże poczucie bezpieczeństwa i rzadziej ssą kciuk. Karmienie piersią łagodzi łzy i napady złości, które pojawiają się we wczesnym dzieciństwie. Również u matki obniża ryzyko zachorowania na raka piersi i jajnika, osteoporozy, nadciśnienia tętniczego i cukrzycy.
Być może w czasie tych kilku czy kilkunastu miesięcy napotkasz przeszkody w kontynuacji karmienia naturalnego – nie zrażaj się nimi od razu i szukaj rozwiązań optymalnych dla siebie i dziecka. Zawsze warto szukać fachowej pomocy – w poradni laktacyjnej, u doświadczonego lekarza czy położnej. Najczęściej do zastanawiania się nad przerwaniem karmienia skłaniają takie okoliczności, jak:
- Choroba i konieczność zażywania leków – zwykła infekcja czy przeziębienie nie powinna stać się powodem odstawienia dziecka od piersi. Gdy chorujesz, Twój organizm produkuje więcej przeciwciał, które wzmacniają także układ odpornościowy niemowlęcia. Jeżeli chodzi o lekarstwa, to większość powszechnie używanych specyfików nowej generacji jest bezpieczna lub ma swoje odpowiedniki, które można przyjmować podczas ciąży. Znajdziesz wśród nich leki przeciwbólowe, przeciwgrzybiczne, antyalergiczne i antywirusowe, antybiotyki, a także środki znieczulające. Zawsze pamiętaj o poinformowaniu lekarza, że karmisz, nigdy też nie bierz żadnych leków na własną rękę, bez konsultacji z lekarzem.
- Kolejna ciąża – jeżeli przebiega ona prawidłowo, możesz dalej karmić naturalnie starsze dziecko. Oczywiście, tę decyzję skonsultuj koniecznie z lekarzem lub doradcą laktacyjnym, ponieważ niekiedy mogą pojawić się różnego rodzaju przeciwskazania. Kobieta jest w stanie karmić także jednocześnie dwoje dzieci – młodsze i starsze.
- Powrót do pracy – gdy wracasz do pracy, Twoje dziecko najprawdopodobniej jada już inne pokarmy. Karmienie piersią może stać się Waszym porannym i wieczornym rytuałem, a w ciągu dnia możesz zostawić maluchowi swój odciągnięty pokarm. Placówki, w których przebywa (np. żłobki czy klubiki dziecięce) mają ustawowy obowiązek odpowiednio przechować, odgrzać i podać mu Twoje mleko. Także w miejscu pracy przysługują Ci dwie 30-minutowe przerwy, jeżeli pracujesz więcej niż 6 godzin i karmisz jedno dziecko – możesz je wykorzystać na odciągnięcie pokarmu, ale także połączyć razem i przyjść o godzinę później czy wyjść o godzinę wcześniej z pracy, stosownie do Twoich potrzeb.
- Dziecko odmawia ssania – jeżeli maluch nie chce ssać, oznacza to, że Wasza wspólna przygoda z karmieniem po prostu dobiegła końca!
- Rodzina i otoczenie nie akceptują karmienia piersią starszego dziecka – nie poddawaj się i tłumacz wszystkim swoje racje. Świadomość, że robisz dla swojego dziecka coś najlepszego, pozwoli Ci ignorować nieżyczliwe uwagi.
Na koniec warto podkreślić, że karmienie piersią to nie tylko forma odżywiania, ale także rodzaj więzi między matką i dzieckiem. Istnieje wiele czynników – praktycznych, fizycznych, emocjonalnych – związanych z podjęciem decyzji o kontynuowaniu, ograniczeniu lub przerwaniu laktacji. Na pewno nie należy sugerować się opiniami otoczenia – wiele mam na forach internetowych skarży się na brak zrozumienia nawet ze strony lekarzy i położnych, którzy ideę dłuższego karmienia traktują jak co najmniej dziwactwo. Zawsze warto znaleźć pediatrę czy doradcę laktacyjnego, który jest otwarty na nowe tendencje w rodzicielstwie, posiada odpowiednio szeroką wiedzę i nie myśli za pomocą stereotypów – rozmowa z nim na pewno pomoże podjąć racjonalną decyzję o kontynuowaniu karmienia lub przerwaniu go w odpowiednim czasie. Nieważne, jak długo zdecydujesz się karmić – na pewno nie będziesz żałować, że w ogóle się na to zdecydowałaś!
